FAOk argitaratutako txostenak 2002 eta 2024 urteen artean disruptore endokrino jakin batzuekiko giza-esposizioan izandako joeren inguruan argitaratutako ebidentzia zientifikoak laburbiltzen ditu.

Txostenaren ondorio nagusia da industriaren borondatezko neurriek eta substantzia kimikoak fabrikatzeko eta erabiltzeko arauzko murrizketek konposatu horiekiko esposizioa murrizteko neurri gisa funtzionatu dutela.

Hala ere, mekanismo horiek guztiak esposizioa murrizteko eraginkorrak izan diren arren, ez dute ezabatu.

Ikerketaren ondorioak konposatuen multzoaren arabera zehaztuko ditugu:

Konposatu organokloratuak.

Konposatu organokloratu askoren fabrikazioa eta erabilera (adibidez, DDT) 80ko hamarkadan amaitu zen, eta txosteneko ikerketa guztiek adierazi dute konposatu horien edukiak behera egiten jarraitzen duela elikagaiak ekoiztera bideratutako animalietan eta gizakien esposizioan, salbuespen gisa erabiltzen jarraitzen den herrialdeetan ez ezik.

Difenilo-eter polibromatuak (PBDE)

Konposatuen multzo hori, zehazki, ebaluatzeko zaila da, oso konplexua delako eta konposatu askok osatzen dutelako. Europar Batasunean debekatuta edo mugatuta dago sugarraren atzeratzaile horiek erabiltzea; hala ere, ingurumenean irauten dutenez, hainbat eremutan egon daitezke. Murrizketak dituzten PBDEetan, esposizioak behera egin duela ikusi da, baina talde bereko beste konposatu asko daude, erreferentzia zientifikorik gabe eta lege‑mugarik gabe.

Ftalatoak

Aztertutako ikerketa zientifikoen artean aldaketak dauden arren, oro har ebidentzia sendoa dago eta egiaztatzen du gizakiak pisu molekular txikiko fatalatoekiko zuen esposizioa murriztu egin zela txostenaren aldian. Hala ere, ikerketa batzuetan, esposizioaren murrizketa ez zen agerikoa izan 2013an Europan neurri arautzaileak indarrean sartu ziren arte.

Bisfenolak

Mundu-mailan, badirudi BPArekiko esposizioa Asian lehenago murriztu zela Europan eta Ipar Amerikan baino. Ikerketa gehienek BPArekiko esposizioa murriztu dela egiaztatu badute ere, askotan ez da murrizketa esanguratsua.

Parabenoak, triklosana eta bentzofenonak

Substantzia kimiko horiek produktu kosmetikoetan eta kontsumo‑produktuetan duten erabilera‑maila zenbait herrialdetan araututa badago ere, ez da debekatu horiek erabiltzea. Konposatu horiekiko esposizioan detektatutako murrizketa, bereziki parabenoen eta triklosanaren kasuan, ziurrenik presio publikoaren eta fabrikatzaileek presio horri emandako erantzunen (“Parabenorik gabe” etiketa) ondorio izango da.

Ez da harritzekoa benzofenona-3arekiko (BP-3) esposizioan dauden joerak balioetsi dituzten ikerketa gehienek gorakada esanguratsu baten berri eman izana, BP-3ak erradiazio ultramoreetarako iragazki gisa jarduten baitu, eguzki-babeserako kremetan normalean erabiltzen den osagai gisa. Are gehiago, herrialde askok larruazaleko minbiziaren aurkako programa aktiboak abiarazi dituztenean, eguzki-babesgarrien erabilera sustatuz.

Alquilfenolak

Konposatu horiekiko giza-esposizioaren joerak aztertu zituzten bi ikerketa baino ez ziren identifikatu. Bi ikerketek, bata Alemanian eta bestea Japonian, 2012tik aurrera giza-esposizioak behera egin zuela adierazi zuten.

Perfluoroalokatutako substantziak (PFAS)

Kate laburragoko PFASekiko (PFOA, PFOS, PFHxS) giza-esposizioak behera egin duela dirudi 2000 eta 2008 artean. Hala ere, kate luzeagoko PFASetan ez dago beheranzko ebidentzia argirik, eta, aitzitik, badira konposatu horiekiko esposizioan gorakada bat erakusten duten ebidentzia batzuk. Elikagaiak ekoiztera bideratutako animalien PFSekiko esposizioaren joerei buruzko ikerketa gutxi daude, eta eskuragarri dauden azterlanek ez dute emaitza argirik ematen esposizioa handitzen edo gutxitzen ari den jakiteko.

Fitoestrogenoak

Fitoestrogenoekiko esposizioan dauden joerei buruzko bi informazio-iturri baino ez ziren aurkitu, bereziki soja-isoflabonak, daidzeina eta genisteinaren kasuan. Substantzia kimiko horiekiko esposizioan dauden joeren ebidentzia gutxi dago. NHANESen datuek daidzeinarekiko esposizio handiagoa dagoela iradokitzen dute. Elikagai prozesatuetan soja-produktu gehiago erabiltzen direlako izan daiteke.

Zalantzak

Txostenak ez ditu identifikatutako disruptore endokrino guztiak jasotzen, eta kasu batzuetan aztertu beharreko substantziek ez dute ebidentzia zientifiko nahikorik estatistikoki esanguratsua den irizpen bat emateko.

Exposure to endocrine disrupting chemicals changes from 2002 to 2024