Elikagaietatik eta ez elikagaietatik datorren kobrea ahoratzearen ebaluazioa

EFSAk iturri guztietatik (elikagaietatik eta ez elikagaietatik) datorren kobrearekiko giza esposizioa ebaluatu du, eta ondorioztatu du ingestio horrek ez dakarrela osasun-arazorik herritarrentzat. Hala ere, EFSAren Batzorde Zientifikoak Eguneko Ingesta Onargarriaren (IDA) balio berri bat ezarri du Europako herritarrentzat: 0,07 g/kg-ko gorputz‑pisua/eguneko.

Kobrea funtsezko mikronutrientea da izaki bizidun guztientzat, baita pertsonentzat ere; hala ere, dietan gehiegi edo gutxiegi kontsumitzeak osasun-arazoak eragin ditzake.

Modu naturalean agertzen da elikagai askotan, eta elikakatean honako hauen bitartez sartzen da: pestizida organiko eta konbentzionalak, pentsuetarako eta elikagaietarako gehigarriak, eta elikagai aberastuetan eta elikadura-osagarrietako osagai gisa.

Denboran zehar kobre gehiegi hartzea toxikoa izan daiteke, eta, batez ere, gibelari eragiten dio.

Kobrearen gibeleko toxikotasunari eta horrekin lotutako beste toxikotasun batzuei (hala nola neurotoxikotasuna, Alzheimerra, genotoxikotasuna eta kartzinogenizitatea) buruzko probak berrikusi ondoren, lortutako emaitzen arabera, xurgapena murriztea eta hepatobiloen iraizpena dakar. Eskuragarri dauden proba guztien arabera, gero eta esposizio handiagoetan, kobrea metalotioneinaren (MT) gibeleko “biltegiratze-gordailuan” gordetzen da, eta bertan zinkaren eta kobrearen homeostasia elkartzen dira.

Hala ere, haurren hazkunde-premia handia dela eta, litekeena da atxikitako kobrea organismo osoan barreiatzea, toki zehatz batean gordeta egon beharrean.

Beraz, kobrearen gibeleko atxikipenaren eta haren toxikotasunaren arteko erlazio kuantitatiboa oraindik ez dago zehaztuta, eta ziurgabetasun gehigarria da hori.

Kobre-arriskuaren aurreko ebaluazioetan, 10 mg/eguneko NOAEL bat (behatutako ondorio kaltegarririk gabeko maila) identifikatu zen, hau da, 0,15 mg/kg gp/eguneko, 70 kg-ko gorputz‑pisua kontuan hartuta. EFSAren Batzorde Zientifikoak, behin gibeleko toxikotasunari buruzko azken datuak aztertuta, ondorioztatu du jada ezin dela NOAELtzat hartu, eta, beraz, ingestioaren balioa eguneko 5 mg-ra jaisten da, kobrea atxikitzea eta ondorio kaltegarriak eragitea gertagaitza izan dadin (% 1-5 probabilitatea).

Lehen aldiz, iturri dietetiko eta ez-dietetiko guztietatik datorren kobrearekiko esposizioa kalkulatu da, eta ikusi da elikagaietan eta elikagai-osagaietan kobrearen maila naturalak, kobrezko tresnen eta hodien epe luzerako erabilera gehituta, konposatu horren ingestio-maiztasuna nabarmen handitzen dutela. Bestalde, pestiziden, elikagai eta pentsuetarako gehigarrien edo ongarrien ekarpena hutsala da.

Gainera, bularreko haurrentzako prestakinek eta jarraipen‑prestakinek asko laguntzen dute kobrearekiko esposizio dietetikoan bularreko haurren eta haur txikien artean. Hala ere, ez da espero kobrearekiko esposizioak haurengan ondorio kaltegarririk izango duenik, hazteko mantenugaien premia handiagoak dituztelako.

Era berean, ondorioztatu zen kobrearekiko dietaren bidezko esposizioaren kalkuluak, azpipopulazio espezifikoetarako (adibidez, kobrez tratatutako laboreen, elikagai aberastuen edo kobrea duten elikagai-gehigarrien ohiko kontsumitzaileak, edo kobrezko sukaldeko tresnak erabiltzen dituztenak), helduentzako zenbatetsitako esposizioa baino handiagoak izan daitezkeela.